دکتر سلام

گلوکاگون

نام ژنریک:

• گلوکاگون

نام لاتین:

• Glucagon

نام تجاری:

• ®Glucagen

گروه دارویی- درمانی:

• هورمون پلی پپتیدی
• افزایش دهنده گلوکز خون، داروی تشخیصی

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B

اشکال دارویی:

پودر تزریقی (ویال گلوکاگون):یک میلی گرم بر میلی لیتر گلوکاگون (به انگلیسی:Glucagon) هورمونی است که هنگام افت غلظت گلوگز در خون از سلول های آلفای جزایر لانگرهانس لوزالمعده(پانکراس) ترشح می شود.

عملکرد گلوکاگون برعکس انسولین موجب افزایش قند خون می شود. گلوکاگون یک پلی پپتید بزرگ می باشد. وزن مولکولی آن 3485 و وطول رشته آن 29 اسید آمینه می باشد.

گلوکاگون چیست ؟

گلوکاگون دارویی است که برای درمان افت شدید قند خون در موارد اورژانس استفاده می شود. اگر قند شما به قدری کاهش یابد که به نوشیدن و یا خوردن و یا بلعیدن قادر نباشید و یا دچار گیجی شدید و یا بی هوش شویدباید از گلوکاگون استفاده کنید. 

گلوکاگون دارویی است که برای درمان افت شدید قند خون در موارد اورژانس استفاده می شود. اگر قند شما به قدری کاهش یابد که به نوشیدن و یا خوردن و یا بلعیدن قادر نباشید و یا دچار گیجی شدید و یا بی هوش شویدباید از گلوکاگون استفاده کنید. غالباً در این گونه موارد خود شما نمی توانید دارو تزریق کنید و باید توسط شخص ثالث به شما تزریق شود.

تزریق گلوکاگون، قند را در عرض 10 تا 15 دقیقه افزایش می دهد و سبب هوشیاری بیمار می گردد. بنابراین همه ی بیمارانی که از انسولین استفاده می کنند باید همیشه آمپول گلوکاگون در منزل و یا محل کار خود داشته باشند. از این گذشته باید حداقل یک نفر در محل کار و نیز همه ی افراد خانواده بتوانند آن را تزریق نمایند.

گلوکاگون با آزاد کردن گلوکزهای ذخیره شده ی داخل کبد به داخل خون، سبب بالا آوردن قند می شود. بنابراین بی درنگ پس از هوشیاری، برای جایگزین شدن مجدد ذخایر کبد غذا بخوید. متأسفانه تزریق گلوکاگون موجب ایجاد حالت تهوع در بیماران می شود؛ بنابراین پس از تزریق و به دست آمدن هوشیاری، به آرامی غذا بخورید تا حس تهوع کم تر آزاردهنده باشد.

گلوکاگون 

موارد مصرف گلوکاگون 

الف) افت قند خون شدید.

ب) داروی کمک تشخیصی در آزمونهای رادیولوژیک شکم، دئودنوم و روده کوچک.

مکانیسم اثر گلوکاگون

گلوکاگون گلیکوژنولیز و گلوکونئوژنز کبدی را افزایش می دهد و سبب افزایش cAMPمی شود. نتیجه این اعمال افزایش غلظت گلوکز پلاسما، شل شدن عضلات صاف و اثر اینوتروژیک مثبت قلبی می باشد.

فارماکوکینتیک گلوکاگون 

متابولیسم دارو در کبد و کلیه انجام می شود و نیمه عمر آن 10 دقیقه می باشد. اثر دارو( افزایش قند خون) 20-5 دقیقه پس از تزریق داخل وریدی، 15 دقیقه پس از تزریق داخل عضلانی و 45-30 دقیقه پس از تزریق زیرجلدی شروع می شود. طول مدت اثر دارو 90 دقیقه است.

انواع فارماکوکینتیک 

اثرات گلوکاگون بر متابولیسم گلوگز

اثرات عمده گلوکاگون بر متابولیسم گلوکز عبارت است از:تجزیه گلیکوژن کبد و افزایش گلوکونئوژنز در کبد. گلوکاگون باعث گلیکوژنولیز و افزایش غلظت گلوکز خون می شود.

سایر اثرات گلوکاگون

بیشتر اثرات گلوکاگون تنها زمانی ایجاد می شود که غلظت آن به اندازه کافی از غلظت طبیعی آن بیشتر باشد. مهم ترین اثر این هورمون تحریک لیپاز سلول های چربی می باشد که به این وسیله مقدار اسیدهای چرب در دسترس سیستم های انرژی بدن را افزایش می دهد. غلظت بسیار بالای این هورمون افزایش ضربان قلب، افزایش جریان خون بافت ها، افزایش ترشح صفرا، مهار ترشح اسید معده می باشد. 

تنظیم ترشح

افزایش گلوگز خون ترشح آن را مهار می کند. کاهش گلوگز خون باعث افزایش هورمون گلوکاگون می شود. افزایش اسیدهای آمینه به ویژه آلانین و آرژنین ترشح این هورمون را تحریک می کند. ورزش ترشح گلوکاگون را تحریک می کند.

کاربرد دارویی

درمان هیپوگلیسمی در بیماران دیابتی به دنبال تزریق زیاد از حد انسولین، تشخیص انسولینوما، رفع اثرات کاریدوتوکسیک بتابلوکرها

منع مصرف گلوکاگون 

در فئوکروموسیتوم، تومور ترشح کننده انسولین و تومور ترشح کننده گلوکاگون نباید مصرف شود.

موارد احتیاط:

داشتن دیابت شیرین  

مصرف در بارداری و شیردهی :

 گلوکاگون در بارداری جز گروه B می باشد. مطالعه کافی در خانم های باردار انجام نگرفته است. گلوکاگون در بارداری باید با احتیاط تجویز شود.

گلوکاگون در شیردهی باید با احتیاط تجویز شود. مشخص نیست که دارو در شیر مادر وارد شود.

نحوه تزریق گلوکاگون

روش تزریق گلوکاگون:سرسوزن را در سر ویال قرار فروبرید و مایع درون سرنگ را در ویال حاوی پودر تزریق کنید. به آرامی ویال را تکان دهید (بچرخانید) تا پودر و مایع را مخلوط کنید تا جایی که پودر حل شود. مایع درون ویال را داخل سرنگ بکشید.

برای تزریق گلوکاگون ، سرنگ را با زاویه نود درجه در شکم یا بالای ساق (upper leg) نگه دارید. محل تزریق طرفین قسمت پائینی شکم و یا ران thigh)) ذکر شده است. به سرعت سوزن را در پوست فروبرید و پیستون را کامل فشار دهید. سرسوزن را از پوست بردارید. به آرامی پوست را درمحل تزریق فشار دهید. در مواردی که فرد استفراغ می کند وی را به پهلو برگردانید.

تزریق گلوکاگون 

اثر بر آزمایشهای تشخیصی 

گلوکاگون سطوح سرمی پتاسیم را کاهش می دهد.

تداخل دارویی گلوکاگون (Glucagon Hcl) مصرف همزمان با اپی نفرین موجب افزایش و طولانی شدن اثر زیادی قند خون می شود. به نظر می رسد فنی توئین آزاد سازی انسولین ناشی از مصرف گلوکاگون را مهار می سازد.

این دارو به عنوان کمک تشخیصی در بیماران مبتلا به دیابت باید با احتیاط تجویز شود.

مصرف همزمان با داروهای ضد انعقاد می تواند باعث افزایش اثر انعقادی گردد. بیمار از جهت خونریزی تحت نظر باشد.

عوارض جانبی گلوکاگون 

مهم ترین عوارض جانبی دارو، تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش پتاسیم خون و به ندرت واکنش های حساسیتی می باشند.

مسمومیت و درمان گلوکاگون

تظاهرات بالینی:تهوع، استفراغ، اسهال، هیپوتونیسیتی شکم و کمی پتاسیم خون. 

درمان:شامل درمان علامتی می شود.

توجهات پزشکی - پرستاری:

برای رقیق کردن محلول گلوکاگون از حلال اختصاصی یا DW5% استفاده کنید، با NS رسوب می دهد.

قبل و بعد از استفاده از گلوکاگون قند خون را بررسی کنید. پس از پایان کما و برگشت هوشیاری به بیمار کربوهیدرات خوراکی بدهید. گلوکاگون فقط در شرایط اورژانسی استفاده می شود.

استفاده از گلوکاگون در کودکان برای درمان هایپوگایسمی کودکان موثر و بی خطر است.

توجهات بیمار - خانواده:

علائم هایپوگلایسمی و هایپرگلایسمی را بشناسید و گزارش دهید.

رژیم غذایی و دستورات پزشک را اجرا کنید.

شرایط نگهداری دارو:

قبل از افزودن حلال ویال گلوکاگون را می توان در دمای اتاق نگهداری کرد، اما بعد از حل کردن سریعا باید استفاده شود و اضافه دارو دور ریخته شود.

منبع:نمناک